Ortaçağ Kaynaklarında Fındık

Fındığın anavatanı hakkında farklı görüşler ileri sürülmüştür. Arkeolojik kazılar fındığın MÖ 10 binli yıllarda mezolitik diyetlerin bir parçası olduğunu kaydetmiştir. MÖ. 2838 yıllarında Çin’de bu yiyeceğin yetiştirildiği ifade edilmektedir.

Antik Çağın büyük tarihçilerinden olan Herodotos, Karadeniz’in doğusunda fındık yetiştirildiğini yazarken, yağının nasıl çıkarıldığını da tarif etmiştir. Burada yapılan tarifler, günümüzde kırsal kedimde yapılan usullere benzemektedir. Fındık ağacının Uygurlar tarafından bilindiği ve kutsal sayıldığı da bilinmektedir. Bunun yanı sıra Yunan ve Roma mutfağında sıkça kullanıldığı da kimi kitaplarda yer almıştır.

Fındığın tarihine ilişkin yapılan bir çalışmada, İsviçre’nin Rohen havzasında, ilk çağlarda insanların fındığı besin olarak kullandığı ortaya çıkarılmıştır.

Türk Kaynaklarında Fındık

Türk kaynaklarına göre fındıktan ilk söz eden eser Uygur Destanı’nda yer alan İran rivayetidir. Bu rivayette fındık ağacından bahsedildiği görülmektedir.

İbn-İ Sina ise El Kanun Fi’t-Tıbb isimli eserinde fındıktan bir ilaç olarak bahsetmektedir. 13’ncü yüzyılda yaşamış olan Seyrani ise Karadeniz bölgesine yaptığı ziyaret sırasında Giresun’da bolca fındık yetiştirildiğinden bahsetmektedir. Yine Evliya Çelebi de Trabzon bölgesine yaptığı seyahatte fındıklıklardan bahsetmektedir.

Fındığın uluslararası ticarette kullanıldığını gösteren ilk yazılı belge ise 1403 yılına aittir. Bu dönemde İspanya kralı 3. Henri, 1403 yılında Timur’a elçi gönderir. Trabzon’da yapılan görüşmenin ardından İstanbul’a gelen elçi, seyahatnamesinde fındık yüklü gemiden bahsetmektedir. Fransa ile Osmanlı arasında 1737 yılında yapılan anlaşmaya göre, Fransa’ya satılacak ürünler arasında fındık da vardır.

Türk fındıklarının, Avrupa ülkelerinde tanınması ise özellikle 18’nci yüzyılın ikinci yarısına denk gelmektedir. İç fındığın ilk dışa satımı 1879 yılında yapılmıştır. 1900 yıllarda fındığın tek üreticisi ve satımcısı Türkiye’dir.

Bunların yanı sıra Ordu’da fındık ziraatinin başlaması ise geç bir döneme denk gelmiştir. Ordu’da sıtma hastalığını önlemek için pirinç ekimi yasaklanmıştır ve fındık ziraati teşvik edilmiştir. Bu yazı 9 Haziran 1894 tarihine aittir.

Cumhuriyet Döneminde Fındık

Cumhuriyet döneminde de fındık için muhtelif çalışmalar yürütülmüştür. 1925 yılında çıkarılan yasa ile Rize de fındık yetiştiren iller arasına alınmıştır. 1927 yılında ise fındık fidanlarının ihracatı yasaklamıştır.

1930 yılında kurulan İş Limitet Şirketi, 1931 yılında fındık ticaretine başlamıştır. 10 Ekim 1035 yılında ise Ankara’da Birinci Ulusal Fındık Kongresi toplanmıştır. Bu kongrede fındığın standardizasyonundan kalitesine kadar birçok konu raporlaştırılmış ve Fındık Nizamnamesi yürürlüğe koyulmuştur. 7 Kasım 1957 yılında İkinci Ulusal Fındık Kongresi toplanıştır. Bu kongrede alınan 29 maddelik kararlar kamuoyuna duyulmuştur.

Bunların yanı sıra Fındık Araştırma Enstitüsü’nün kurulması, fındık üretiminin planlanmasına ilişkin yasalar ve festivaller de Cumhuriyet döneminde yapılmıştır.